آیا استرس باعث سرطان می شود؟ پژوهش ها چه می گویند؟

نویسنده: مهسا مهرورز

محاسبه آنلاین ریسک سرطان سینه

استرس بخشی از واکنش نرمال بدن به یک خطر و تهدید درک شده است و الزاما رفتار منفی و بدی نیست. استرس می­تواند شما را به سمت انجام کارها سوق داده و از موقعیت های بالقوه خطرناک دور کند. هرچند، استرس زیاد و بیش از حد می­تواند تاثیرات قابل ملاحظه­ ای بر سلامت جسمی و روحی شما داشته باشد. با توجه به تاثیرات آن، سوالاتی در زمینه رابطه میان استرس و سرطان مطرح شده است. آیا این حالت روحی می تواند در بروز و پیشرفت سرطان نقش داشته باشد؟ استرس چه اثراتی برسیستم ایمنی می­گذارد؟ چگونه و با چه روش­هایی سطح استرس را ارزیابی کنیم؟ چه راهکارهایی برای کاهش استرس وجود دارند؟ در ادامه مطلب به پاسخگویی به سوالات و دغدغه های ذکرشده می­پردازیم.

قبل از مطالعه به مقاله زیر مراجعه کنید:

چه غذایی بخورم تا کمتر دچار استرس شوم؟

 آیا استرس باعث سرطان می­شود؟

        پیش از پرداختن به رابطه میان استرس و سرطان، لازم است ابتدا استرس و انواع آن را تعریف کنیم. زمانی که مغز پدیده و یا فردی را به عنوان خطر و تهدید شناسایی می­کند، ترکیبی از سیگنال­های عصبی و هورمونی را به غدد آدرنال می­فرستد و این غدد با ترشح هورمون­هایی نظیر آدرنالین و کورتیزول، پاسخ های استرسی را شروع می کنند. دو فرم استرس به شرح زیر هستند:

• استرس شدید و حاد: این نوع از استرس کوتاه مدت بوده و به وسیله محرک های خاصی آغاز می­گردد، برای مثال زمانی که در حین رانندگی هستید و برای جلوگیری از تصادف ناگهان ترمز می کنید یا زمانی که در حال بحث و مشاجره با یک دوست یا عضو خانواده هستید. استرس حاد سبب بروز علائمی نظیر ضربان قلب سریع، افزایش فشار خون، تنفس سریع و افزایش تعریق می­گردد. این علائم موقتی هستند و با طرف شدن شرایط استرس زا، رفع می­شوند.
• استرس مزمن: این حالت از استرس طولانی مدت بوده و می تواند سبب خستگی جسمی و روحی شود. استرس مزمن به دلایلی هم­چون زندگی خانوادگی آزاردهنده، نفرت از شغل و مشکلات مالی متعدد رخ می­دهد. این نوع از استرس در مقایسه با استرس حاد، شامل اثرات بلندمدت تری بوده و سبب بروز و وخامت بیماری های قلبی و گوارشی، اضطراب و افسردگی، افزایش وزن (نام مقاله: ایا استرس می تواند وزن ما را تغییر دهد(ردیف 19 فایل اکسل))، تضعیف سیستم ایمنی و حتی سرطان می­شود.

تاکنون تحقیقات متعددی به بررسی رابطه میان استرس و سرطان پرداخته­اند و بعضا نتایج متفاوت و متناقضی ارائه کرده­اند. در یک مطالعه انجام گرفته در سال 2013، محققان به این نتیجه رسیدند که استرس کاری رابطه ای با خطرکلی سرطان در سرطان­های پروستات،ریه و سینه ندارد. در حالیکه در یک مطالعه انجام گرفته در سال 2017، رابطه معناداری میان استرس شغلی و سرطان پروستات مشاهده شد. با گذشت زمان، تعداد بیشتری از مطالعات با مشاهده نتایج و روابط معنی­دار به نقش استرس در بروز و گسترش سرطان اشاره داشته­اند.

       در دسته­ای دیگر از مطالعات، به اثرات استرس بر سرطان هایی که از پیش در بدن افراد وجود داشته است، پرداخته شده و نقش استرس در پیشرفت آن ها بررسی شده است. شواهد علمی نشان می دهند استرس می­تواند سرعت رشد و متاستاز تومور را افزایش دهد. متاستاز به حالتی گفته می­شود که سلول­های توده سرطانی از محل اولیه خود در بدن جدا شده و به سایر نقاط بدن می­روند و سایر بافت ها و ارگان های بدن را درگیر می­کنند. آزمایش های انجام گرفته بر موش های ازمایشگاهی نشان می دهند استرس مزمن سبب تسریع پیشرفت و متاستاز تومور می­شود و سیستم ایمنی را به طرز قابل ملاحظه ای ضعیف تر می­کند.

استرس از چه راه هایی باعث سرطان می­شود؟

       براساس فرضیات و تئوری های ارائه شده استرس می تواند به طرق مختلفی در بروز و گسترش سرطان ها نقش داشته باشد.

• آسیب بهDNA : این آسیب ها در طول زمان بیشتر شده و تجمع می یابند.
• افزایش تخریب پروتئین P53: پروتئین P53 یکی از مهم ترین پروتئین ها در جلوگیری از بروز سرطان است.
• فعال کردن پاسخ های التهابی و ایجاد یک محیط التهابی و کمک به تومورزایی: استرس طولانی مدت می تواند سبب بروز یک وضعیت التهابی شود که در افزایش خطر سرطان مشارکت دارد.
• ایجاد اختلال در سیستم ایمنی: سیستم ایمنی در پیدا کردن و حذف سلول های سرطانی نقش دارد. استرس مزمن با اثرگذاری بر سلول های ایمنی و سرکوب آن ها، در تضعیف سیستم ایمنی و افزایش خطر بروز سرطان نقش دارد.
• افزایش خطر متاستاز سرطان
• کاهش اثر درمان­های ضدسرطانی
• روی آوردن به عادات ناسالم: برخی افراد برای مقابله با استرس به رفتارهای ناسالم و آسیب زننده ای همچون سیگار کشیدن، مصرف الکل و یا پرخوری کردن روی می آورند که این عوامل به نوبه خود می توانند ریسک سرطان را افزایش دهند. 

بیشتر بخوانید: 
چه غذاهایی باعث کاهش استرس می شوند؟

آیا استرس ممکن است سبب بازگشت سرطان شود؟

         یکی از نگرانی های افرادی که سرطان را شکست داده و درمان شده اند، بازگشت سرطان است. طبق مطالعات انجام شده، استرس و هورمون­های استرسی می­توانند بر سلول های سرطانی که بعد از درمان در بدن باقی مانده­اند و غیرفعال هستند اثر گذاشته و اصطلاحا آن­ها را از خواب بیدار کنند. در مطالعات حیوانی انجام شده بر روی موش ها، هورمون­های مرتبط با استرس با راه­اندازی واکنش های زنجیره­ای باعث می­شوند نوتروفیل ها(یکی از انواع گلبول های سفید در خون) موادی تولید کنندکه با اثرگذاری بر سلول های سرطانی آن­ها را بیدار کرده و سبب ایجاد تومور و بازگشت سرطان شوند.

رابطه میان استرس و تضعیف سیستم ایمنی:

      استرس مزمن و طولانی مدت می­تواند به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر واکنش های ایمنی بدن اثر بگذارد و سبب آسیب پذیرتر شدن افراد گردد.

1. سرکوب سلول های ایمنی: استرس می­تواند تولید و عملکرد گلبول های سفید خون را سرکوب کند و در فعالیت آن ها خدشه ایجاد کند. این سلول ها به عنوان سربازان ایمنی بدن کار می­کنند و در پاسخ های ایمنی نقش دارند.
2. التهاب: یکی از فرایندهایی که بدن با هدف کمک به بهبود و جلوگیری از آسیب بیشتر انجام می دهد، التهاب است. التهاب سبب می­شود خون بیشتری همراه با گلبول های سفید، موادغذایی و فاکتور های ایمنی مثل انتی بادی­ها به محل جراحت مهاجرت کنند. مشکل زمانی آغاز می شود که التهاب، مزمن شود. تحقیقات نشان داده اند که استرس مزمن می­تواند در نهایت منجر به التهاب مزمن و اثرات بلندمدت بر سیستم ایمنی شود.
3. پاسخ جنگ یا گریز: با قرارگیری در شرایط استرس زا، بدن سیستم جنگ یا گریز که یک واکنش جهت بقاست را فعال می­کند تا فرد بتواند با خطر درک شده روبرو شود. هورمون های استرسی که در این زمان ترشح می­شوند خون را از روده و سیستم گوارش به سمت ماهیچه ها روانه می کنند و ضربان قلب و فشارخون افزایش پیدا می کنند تا آمادگی برای جنگیدن با خطر و یا فرار از آن در فرد ایجاد شود. استرس مزمن می­تواند باعث شود این حالت هوشیاری دائمی شود و در نهایت سبب سرکوب سیستم ایمنی شود. استرس سطوح کورتیزول را افزایش داده که این سطح بالای کورتیزول برای طولانی مدت سبب تضعیف سیستم ایمنی می شود.

استرس مزمن تنها سبب تضعیف سیستم ایمنی نمی شود بلکه خطر بروز بیماری های خودایمنی را هم افزایش می دهد. رهایی از این استرس ها راه رسیدن به ایمنی و سلامت بدن است.

آیا میزان استرس قابل تشخیص است؟

      ما دائما می شنویم که میزان بالای استرس با مشکلات سلامتی مثل آکنه، اضطراب،  افسردگی، مشکلات گوارشی، سردرد و … درارتباط است ولی آیا واقعا راهی هست که به طور دقیق سطوح استرس را اندازه گیری کنیم؟ چند متد برای اندازه­گیری سطوح استرس وجود دارند. لازم است ابتدا خاطرنشان کنیم استرس دو جز دارد:

• عوامل استرس زا: فاکتورهایی هستند که می توانند سبب بروز استرس شوند.
• پاسخ های استرسی: شامل واکنش هایی هستند که افراد به عوامل استرس زا می دهند و در سطوح بیولوژیکی، احساسی و شناختی قابل بررسی اند.

روش های اندازه گیری سطوح استرس:

1. آنالیز تغییرات ضربان قلب: یکی از راهای متداول برای اندازه­گیری استرس است. این روش تعداد ضربان های قلب و فاصله زمانی بین ضربان ها را در نظر می گیرد.
2. امواج مغزی: تحقیقات نشان داده اند که اندازه گیری امواج مغزی می تواند یک راه مناسب و دقیق برای اندازه گیری پاسخ های استرسی باشد.
3. تست های هورمونی: دو هورمون مرتبط با استرس کورتیزول و آدرنالین هستند. در زمان استرس، بدن با ترشح آدرنالین و کورتیزول انرژی لازم برای مدیریت کردن شرایط استرس زا را فراهم می کند. ازمایشگاه ها می­توانند سطوح کورتیزول شما رو با تست های خونی یا ادرار تشخیص دهند.
4. روش میزان استرس درک شده: این روش شامل یک پرسش نامه است که میزان استرس شما را ارزیابی می­کند. برخلاف متدهایی که پیش تر ذکر شد، این متد به درک شما از میزان استرس بستگی دارد و سوالات آن بر وضعیت احساسی و فکری شما تمرکز می­کنند.

        استرس پاسخ طبیعی بدن به چالش هاست. نحوه مدیریت استرس و پاسخ هایی که در این زمان از خود بروز می دهید به ژنتیک و ژن های شما، تربیت و تجارب کودکی و شرایط زندگی تان بستگی دارند. مدیریت درست استرس سبب می­شود رفتارها و واکنش های بهتری در برابر شرایط استرس زا از خود نشان دهید و اقدامات صحیح تری انجام دهید. ژن ها رمزهای بدن ما را در خود دارند و مشخص می کنند که چه هورمون هایی و به چه میزان ترشح شوند و تاحدی بر واکنش های استرسی اثرگذار هستند. انجام تست های ژنتیکی شخصیت شناسی کمک می کند درک صحیح تری از وضعیت ذهنی و روحی خود داشته باشید. آزمایش شخصیت و روانشناسی مای ژن به لحاظ ژنتیکی عملکرد شما را در پاسخ به استرس می سنجد و به شما این امکان را می­دهد تا با داشتن آگاهی درباره وضعیت خود، اقدامات لازم را برای بهبود مدیریت استرس انجام دهید.

چطور استرس را کاهش بدیم و با استرس و سرطان مقابله کنیم؟

       جدای از افزایش خطر سرطان، استرس بر سلامت کلی ما نیز اثراتی دارد. نکات زیر راهکارهایی ارائه می­کنندکه به کمک آن­ها می­توانید استرس را به شیوه ای سالم و درست مدیریت کنید.

• تعیین اولویت و مرزبندی در انجام کارها : وظایف و کارهای خود را اولویت بندی کنید و کارهایی که ممکن است بار اضافی و بیش از حد برایتان ایجاد کنند را حذف کنید.
• گذراندن زمان با عزیزان برای تقویت روابط : گذراندن زمان با دیگران سبب می شود کمتر احساس تنهایی و استرس کنید.
• ورزش منظم: کمتر پشت میز بنشینید! سعی کنید 5 روز در هفته و هر بار به مدت 45-30 دقیقه ورزش کنید. طبق تحقیقات انجام شده ورزش منظم علاوه بر کاهش استرس، ریسک سرطان هایی نظیر کولون و سینه( نام مقاله: در مورد سرطان سینه چه می دانید؟(ردیف 169 فایل اکسل)) را کاهش می دهد. فعالیت ورزشی موردعلاقه خود را پیدا کنید و در پیش گیرید. بیش از 60 درصد قابلیت ها و پاسخ های بدن شما به تمرینات ورزشی وابسته به ژنتیک شماست. آزمایش ژنتیک ورزش یک ابزار مهم برای بررسی استعدادهای ورزشی و بهینه سازی تمرینات است. با انجام تست ژنتیکی ورزش و تندرستی مای ژن می­توانید آگاهی لازم در مورد پتانسیل های ژنتیکی خود در ورزش را به دست آورید و با دانش کافی از ویژگی های منحصر به فرد بدن خود، طبق یک برنامه دقیق و کارا به تناسب اندام دست یابید.
• تکنیک های تمدد اعصاب: از این دست تکنیک ها می­توان به یوگا، تنفس عمیق و مدیتیشن اشاره کرد. تنفس عمیق می­تواند سیستم عصبی پاراسمپاتیک را فعال کرده و شما را در یک موقعیت آرامش بخش قرار دهد.
• محدودکردن زمان استفاده از وسایل الکترونیکی: استفاده افراطی از لوازم الکترونیکی نظیر موبایل، تلویزیون و بازی های ویدئویی می­تواند به سلامت روحی و فکری شما ضربه زند.
• گذراندن زمان در طبیعت: اختصاص زمانی برای حضور و گذران وقت در طبیعت به کاهش استرس و بهبود وضعیت روحی کمک می کند.
• خواب کافی و مناسب: حداقل 7 ساعت خواب مفید شبانه داشته باشید.
• کمک گرفتن: به خاطر داشته باشید که ممکن است هر کدام از ما بنا بر شرایط زندگی دچار استرس مزمن و طولانی مدت شویم و نیاز به کمک گرفتن و صحبت با یک روانشناس یا شرکت در جلسات گروهی داشته باشیم.

مدیتیشن جهت کاهش استرس:

 در ساده ترین تعریف، مدیتیشن عبارت است از تمرین جهت عمیق کردن آگاهی و متمرکز کردن ذهن. مدیتیشن به عنوان یکی از راه های تمدد اعصاب می تواند استرس زندگی روزمره را از بین ببرد، ذهن را از زیر بار انبوه اطلاعاتی که هر روزه وارد آن می شوند نجات دهد و به شما احساس آرامش درونی و تعادل دهد. اگر استرس باعث شده مضطرب، عصبی و نگران باشید، می­توانید مدیتیشن را به عنوان یک راهکار در نظر بگیرید. مدیتیشن ساده و ارزان است و هیچ امکانات خاصی نیاز ندارد. به کمک مدیتیشن، می­توانید مهارت هایی نظیر مدیریت کردن استرس، افزایش خودآگاهی، تمرکز بر زمان حال، کاهش احساسات و تفکرات منفی و افزایش صبر و تحمل را به دست آورید. روزانه ده دقیقه مدیتیشن به کمک نرم افزارهایی که برای این هدف توسعه داده شده اند، مفید است. ورزش یوگا نیز به واسطه نفس کشیدن ها و حرکات کششی برای کاهش استرس موثر است. طبق تحقیقات مدیتیشن و یوگا و فعالیت های ورزشی متعادل حتی در افراد مبتلا به سرطان نیز مفید هستند و اثراتی نظیر کاهش التهاب و بهبود ایمنی بدن را به دنبال داشته اند.

منابع:

https://www.healthline.com

https://www.everydayhealth.com

https://www.mayoclinic.org/

https://www.sanitarium.com/

https://www.healthspan.co.uk/

https://www.cancer.gov/

https://www.healthline.com/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/