هرآنچه باید در مورد بیماری آلزایمر بدانید

بیماری آلزایمر یک اختلال مغزی است که در آن مرگ تدریجی سلول‌های مغزی باعث کاهش توانایی‌های ذهنی و حافظه می‌شود. در حال حاضر هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد و آلزایمر ششمین عامل مرگ است. بهترین کار در ارتباط با آلزایمر، پیشگیری است.

بیماری آلزایمر شایع‌ترین نوع زوال عقل است.

بر اساس منابع معتبر، در حال حاضر حدود 1 میلیون نفر در ایران به فراموشی مبتلا هستند و تخمین زده می‌شود که این تعداد تا چند سال دیگر بیش از سه برابر شود.
این بیماری معمولاً افراد بالای 65 سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد، به طوری که تنها 10 درصد موارد ابتلا در افراد زیر 65 سال رخ می‌دهد.
در این مقاله به بررسی کلی بیماری آلزایمر از جمله علائم، علل و گزینه‌های احتمالی پیشگیری می‌پردازیم.

آلزایمر چیست؟

بیماری آلزایمر وضعیتی است که مغز را تحت تاثیر قرار می دهد. علائم این بیماری در ابتدا خفیف هستند و به مرور زمان شدیدتر می شوند. این بیماری به نام دکتر آلوئیس آلزایمر، کسی که اولین بار در سال 1906 این وضعیت را توصیف کرد، نامگذاری شده است.
از جمله علائم شایع بیماری آلزایمر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

مشکلات حافظه
اختلالات زبان
رفتارهای تکانشی یا غیر قابل پیش بینی

یکی از ویژگی های اصلی این بیماری وجود پلاک ها و گره های عصبی در مغز است. ویژگی دیگر از دست رفتن ارتباط بین سلول های عصبی یا نورون ها در مغز است. این ویژگی ها باعث می شود که اطلاعات به راحتی بین نواحی مختلف مغز یا بین مغز و ماهیچه ها یا اندام ها منتقل نشود.
با وخیم تر شدن علائم، به خاطر سپردن رویدادهای اخیر، استدلال کردن و تشخیص دادن افرادی که می شناسند برای بیماران سخت تر می شود. در نهایت، فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است به کمک تمام وقت نیاز داشته باشد.
طبق گفته موسسه ملی پیری، بیماری آلزایمر ششمین عامل اصلی مرگ و میر در ایالات متحده است. همچنین برآوردهای اخیر نشان می دهد که این بیماری ممکن است سومین عامل اصلی مرگ و میر، بعد از بیماری قلبی و سرطان، در افراد کهنسال باشد.

علائم بیماری آلزایمر

بیماری آلزایمر یک بیماری پیشرونده است، به این معنی که علائم آن به مرور زمان شدیدتر می شوند. از دست دادن حافظه یکی از ویژگی های اصلی این بیماری است و معمولا اولین علامتی است که بروز پیدا می کند.
علائم به تدریج، طی ماه ها یا سال ها، ظاهر می شوند. اگر علائم طی چند ساعت یا چند روز ایجاد شوند، ممکن است فرد نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشد، زیرا این می تواند نشان دهنده سکته مغزی باشد.
علائم بیماری آلزایمر عبارتند از:

از دست دادن حافظه: فرد مبتلا ممکن است در به خاطر سپردن اطلاعات جدید و به یاد آوردن اطلاعات قدیمی مشکل داشته باشد. این می تواند منجر به موارد زیر شود:

تکرار سوالات یا مکالمات
گم کردن وسایل
فراموش کردن رویدادها یا قرار ملاقات ها
سرگردانی یا گم شدن

اختلالات شناختی: فرد مبتلا ممکن است در استدلال, انجام کارهای پیچیده و قضاوت کردن دچار مشکل شود. این می تواند منجر به موارد زیر شود:

کاهش درک از ایمنی و خطرات
مشکل در مدیریت پول یا پرداخت قبض ها
مشکل در تصمیم گیری
مشکل در تکمیل کارهایی که چند مرحله دارند، مانند لباس پوشیدن

مشکلات در شناسایی: فرد مبتلا ممکن است در به جا آوردن چهره ها یا اشیا، یا در استفاده از ابزارهای اولیه دچار مشکل شود. این مشکلات به دلیل ضعف بینایی نیستند.
مشکلات در درک فضایی: فرد مبتلا ممکن است در حفظ تعادل خود مشکل داشته باشد، بیشتر زمین بخورد یا چیزهایی را بریزد، یا هنگام لباس پوشیدن نتواند لباس ها را به درستی بر تن کند.
مشکلات در صحبت کردن، خواندن یا نوشتن: فرد مبتلا ممکن است در به یاد آوردن کلمات رایج دچار مشکل شود یا خطاهای بیشتری در گفتار، املای کلمات یا نوشتن داشته باشد.
تغییرات شخصیتی یا رفتاری: فرد مبتلا ممکن است تغییراتی در شخصیت و رفتار خود تجربه کند، از جمله:

بیشتر از گذشته ناراحت، عصبانی و نگران شدن
از دست دادن علاقه یا انگیزه برای فعالیت هایی که قبلاً از آنها لذت می برد
کاهش همدردی
رفتارهای وسواسی، جبری یا اجتماعی نامناسب
تغییر در حس شوخ طبع فرد نیز ممکن است از علائم اولیه آلزایمر باشد.

مراحل بیماری آلزایمر

شناسایی علائم اولیه آلزایمر و نشانه های اولیه آلزایمر بسیار مهم است.
بیماری آلزایمر طیف وسیعی از علائم را از خفیف تا شدید در بر می گیرد. این طیف از اختلال خفیف شروع شده و با پیشرفت بیماری به اختلال متوسط و در نهایت به زوال عقل شدید منجر می شود.در بخش های زیر، در مورد مراحل بیماری آلزایمر و برخی از علائم مشخصه آنها صحبت خواهیم کرد.

آلزایمر خفیف:

افراد مبتلا به آلزایمر خفیف دچار مشکلات حافظه و اختلالات شناختی می شوند که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

صرف زمان بیشتر از حد معمول برای انجام کارهای روزانه
مشکل در مدیریت امور مالی یا پرداخت قبوض
سرگردانی و گم شدن
تغییرات شخصیتی و رفتاری، مانند عصبانی شدن یا ناراحتی بیشتر از حد معمول، پنهان کردن وسایل یا قدم زدن بی هدف

آلزایمر متوسط:

در آلزایمر متوسط، قسمت هایی از مغز که مسئولیت زبان، حواس، استدلال و هوشیاری را بر عهده دارند، آسیب می بینند. این آسیب می تواند منجر به علائم زیر شود:

افزایش فراموشی و سردرگمی
مشکل در به جا آوردن دوستان یا خانواده
ناتوانی در یادگیری چیزهای جدید
مشکل در انجام کارهایی که چند مرحله دارند، مانند لباس پوشیدن
مشکل در کنار آمدن با موقعیت های جدید
رفتارهای تکانشی
توهم، هذیان یا بدبینی

آلزایمر شدید:

در آلزایمر شدید، پلاک ها و گره های عصبی در سراسر مغز وجود دارند که باعث کوچک شدن قابل توجه بافت مغز می شوند. این می تواند منجر به موارد زیر شود:

ناتوانی در برقراری ارتباط
وابستگی به دیگران برای مراقبت
ناتوانی در بلند شدن از رختخواب در تمام یا بیشتر مواقع

آلزایمر از چه سنی شروع می‌شود؟

با توجه به تحقیقات، آلزایمر در جوانان و میان سالان هم می تواند اتفاق بیوفتد. اگرچه سن مهمترین عامل خطر برای بیماری آلزایمر است، اما این بیماری فقط افراد کهنسال را تحت تاثیر قرار نمی دهد و آلزایمر با شروع زودهنگام (آلزایمر در سن پایین) نیز وجود دارد.

بر اساس انجمن آلزایمر، آلزایمر با شروع زودهنگام بسیاری از افراد زیر 65 سال را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری در دهه 40 یا 50 زندگی خود هستند. اگر در هر سنی علائمی مانند ضعف حافظه و کاهش توانایی های شناختی را تجربه میکنید، بهتر است با متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.

زنگ خطر آلزایمر در ایران بخاطر کاهش سن ابتلا به آن به صدا درآمده است.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید جوانترین فرد مبتلا به آلزایمر 19 سال داشت و بدون هیچگونه جهش ژنتیکی به آلزایمر مبتلا شده،پیش از این جوانترین فرد مبتلا 21 سال سن داشت که دارای جهش های ژنتیکی هم بود.
در بسیاری از موارد، پزشکان نمی دانند که چرا افراد جوانتر به این بیماری مبتلا می شوند. چندین ژن نادر می توانند باعث این عارضه شوند. هنگامی که علت بیماری ژنتیکی باشد، به آن آلزایمر خانوادگی گفته می شود.

تست آلزایمر مای ژن برسی می کند که فرد به صورت مادرزادی ژنتیکی مستعد بیماری آلزایمر هست یا خیر. در صورت وجود جهش ژنتیکی فرد راهکارهای پیشگیرانه را شروع می کند.

تفاوت زوال عقل و آلزایمر چیست؟

زوال عقل یک اصطلاح کلی برای طیف وسیعی از شرایطی است که با کاهش عملکرد ذهنی همراه است.
بیماری آلزایمر شایع ترین نوع زوال عقل است. انواع دیگری از زوال عقل عبارتند از: بیماری هانتینگتون، بیماری پارکینسون و بیماری کروتزفلد-جاکوب. یک فرد ممکن است به بیش از یک نوع زوال عقل مبتلا شود.

راه های تشخیص بیماری آلزایمر

تشخیص بیماری آلزایمر بر اساس کاهش حافظه، اختلالات شناختی و یا تغییرات رفتاری صورت می گیرد که بر توانایی فرد در انجام فعالیت های روزانه تاثیر می گذارد.
ممکن است دوستان و اعضای خانواده، علائم زوال عقل را زودتر از خود فرد متوجه شوند.
هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص آلزایمر وجود ندارد. اگر پزشک به وجود این بیماری مشکوک شود، از فرد بیمار و گاهی اوقات از اعضای خانواده یا مراقبان او در مورد علائم، تجربیات و سابقه پزشکی سوال خواهد کرد.
سپس یک یا چند مورد از آزمایشات زیر انجام می‌شود:

آزمایش‌های عملکرد عصبی: برای بررسی تعادل، حواس و رفلکس‌های فرد.
آزمایش خون یا ادرار
سی تی اسکن یا ام آر آی مغز
آزمایش ژنتیک

آیا بیماری آلزایمر ژنتیکی است؟

بله آلزایمر یکی از بیماری های ارثی و ژنتیکی در دنیاست. شایعترین عامل ژنتیکی آلزایمر، جهش در ژن APOE است. داشتن نسخه E4 از ژن APOE منجر به افزایش تشکیل پلاک در مغز و ابتلا به آلزایمر می‌شود. خطر بیماری آلزایمر برای افراد با دو نسخه E4، نزدیک به 16 برابر بیشتر از عموم افراد است. اما در صورت تشخیص زودهنگام این ژن، این خطر تا حد زیادی قابل پیشگیری است.

راهکار پیشگیری از آلزایمر برای کسانی که ژن معیوب APOE را دارند متفاوت است. کارهای فکری تاثیر زیادی برای این افراد ندارد، بلکه تغذیه، مکمل و توصیه‌های خاصی برای هر فرد لازم است.

حدود 14% از افراد جامعه، نسخه معیوب E4 را دارند که فقط با آزمایش ژنتیک قابل تعیین است. آزمایش ژنتیک آلزایمر مای ژن، فقط یکبار در طول عمر نیاز است تا شما را از آلزایمر محافظت کند. در صورت تمایل به انجام آزمایش کلیک کنید.

اطلاعات بیشتر در مورد آزمایش ژنتیکی آلزایمر مای ژن

علل بیماری آلزایمر

مانند سایر انواع زوال عقل، بیماری آلزایمر نیز به دلیل مرگ سلول های مغزی ایجاد می شود. این بیماری یک اختلال نورودژنراتیو است، به این معنی که مرگ سلول های مغزی به مرور زمان اتفاق می افتد.
محققان هنوز به طور کامل دلیل وقوع این تغییرات را درک نکرده اند. ممکن است عوامل متعددی درگیر باشند.
انجمن آلزایمر یک راهنمای تصویری برای نشان دادن آنچه در روند ابتلا به بیماری آلزایمر اتفاق می افتد، تهیه کرده است. [لینک به وب سایت انجمن آلزایمر ایران که قبلا در ترجمه ارائه شد.]

عوامل خطر غیر قابل اجتناب برای بیماری آلزایمر

عبارتند از:

بالا رفتن سن
داشتن سابقه خانوادگی بیماری آلزایمر
داشتن جهش در ژن های خاص

عوامل دیگری که خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش میدهند عبارتند از:

ضربه های مغزی شدید یا مکرر و قرار گرفتن در معرض برخی آلاینده های محیطی مانند فلزات سمی، آفت کش ها و مواد شیمیایی صنعتی

چه چیز هایی به پیشگیری از آلزایمر کمک میکنند؟

ورزش منظم
داشتن یک رژیم غذایی متنوع و سالم
کنترل خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی، دیابت، چاقی و فشار خون بالا
فعال نگه داشتن مغز در طول زندگی

درمان بیماری آلزایمر

در حال حاضر، هیچ درمان قطعی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد و امکان احیای سلول‌های مغزی از بین رفته نیز فراهم نیست.
با این حال، درمان‌ها می‌توانند علائم بیماری را کاهش داده و کیفیت زندگی فرد بیمار، خانواده و مراقبان او را بهبود بخشند.
موارد زیر اجزای مهم مراقبت از بیماران مبتلا به زوال عقل هستند:

مدیریت موثر هرگونه بیماری دیگری که همزمان با آلزایمر رخ می دهد.
برنامه‌های فعالیت و مراقبت روزانه
مشارکت در گروه‌های حمایتی و استفاده از خدمات حمایتی

چکاپ آلزایمر

افراد بالای ۵۰ سال باید از مغز خود مراقبت کنند و همانگونه که برای سایر بیماری‌ها چکاپ می‌دهند؛ هر ۳ سال یکبار با انجام تست حافظه از سلامت مغز خود مطمئن شوند. تست حافظه در مراکز روانشناسی، روانپزشکی و انجمن آلزایمر انجام می‌شود.

هر یک سال تشخیص زودتر هنگام بیماری آلزایمر، مشکلات ناشی از این بیماری را ۵ سال به تعویق می‌اندازد.

افراد بالای ۵۰ سال باید یادگیری مهارت های جدید، ورزش کردن منظم، حضور در اجتماعات و رژیم غذایی مناسب و عدم استفاده از فست فودها از مغز خود در برابر بیماری آلزایمر مراقبت کنند. همچنین افرادی که سابقه خانوادگی دارند بهتر است برای مشاوره ژنتیک اقدام کنند.

بیماران آلزایمر چند سال عمر می کنند؟

بر اساس آمار انجمن آلزایمر، به طور متوسط، فردی که به این بیماری مبتلاست، پس از تشخیص، چهار تا هشت سال عمر خواهد کرد. با این حال در موارد نادر ممکن است تا 20 سال نیز عمر کنند.

اثر ابتلا به کرونا بر بروز آلزایمر

از نظر علمی در جهان عنوان می‌شود که سن بروز ‌آلزایمر بالاتر از ۶۵ سال است، اما برخی عوامل هم وجود دارند که ممکن است سبب ابتلای افراد به ‌آلزایمر در سنین پایین‌تر شوند که این موارد همگی وابسته به ژنتیک و سبک زندگی فرد است. از سوی دیگر هرچند که بیماری کرونا بیماری مغزی نبود، اما به دلیل التهاب در مغز، استرس‌ و اضطراب‌ و نیز کاهش ارتباطات اجتماعی سبب شد شیوع آلزایمر در جهان کمی افزایش یابد

کلام آخر

بیماری آلزایمر یک اختلال عصبی پیشرونده است. تجمع پلاک ها و گره های (تاو) پروتئینی در مغز، همراه با مرگ سلولی، باعث کاهش حافظه و توانایی های ذهنی (ادراکی) می شود.
در حال حاضر هیچ درمانی قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما داروها و سایر روش های درمانی می توانند به کند کردن یا کاهش علائم شناختی، عاطفی و رفتاری و در نهایت بهبود کیفیت زندگی فرد بیمار کمک کنند.

اگر سابقه ابتلا به بیماری آلزایمر را در خانواده داشته اید برای دریافت مشاوره رایگان با ما تماس بگیرید.

02188920257 داخلی یک آزمایشگاه ژنتیک پزشکی دکتر زینلی

منابع

Alzheimer’s disease: Symptoms, stages, causes, and treatments (medicalnewstoday.com)

Alzheimer’s Disease Fact Sheet | National Institute on Aging (nih.gov)

Stroke: Causes, symptoms, diagnosis, and treatment (medicalnewstoday.com)

Hallucinations: Types, causes, and symptoms (medicalnewstoday.com)

Parkinson’s disease: Early signs, causes, and risk factors (medicalnewstoday.com)

Table 1, The seven clinical stages of Alzheimer’s disease (Global Deterioration Scale) ()

– Alzheimer’s Disease: Drug Discovery – NCBI Bookshelf (nih.gov)