در مورد بیماری سلیاک و حساسیت به گلوتن باید بدانید

اگر مدت هاست درگیر یکی از مشکلات مزمن مانند یبوست، خستگی، نفخ، اضافه وزن و یا روده تحریک پذیر هستید لازم است حداقل یکبار این مطلب را بخوانید تا با حساسیت به گلوتن و بیماری سلیاک کاملا آشنا شوید.

تشخیص بیماری سلیاک سخت است، زیرا تاثیرات متفاوتی روی افراد میگذارد. این بیماری بیش از ۲۰۰ علامت شناخته‌شده دارد که می‌تواند در دستگاه گوارش یا سایر نقاط بدن ظاهر شود. برخی از افراد در کودکی و برخی دیگر در بزرگسالی به بیماری سلیاک مبتلا می‌شوند. دلیل این موضوع هنوز ناشناخته است.

در حال حاضر، تخمین زده می شود که ۸۰ درصد از مبتلایان به سلیاک همچنان تشخیص داده نمی شوند.

متاسفانه در بیشتر کسانی که حساسیت به گلوتن دارند، آزمایش خون و حتی نمونه برداری از روده قابلیت تشخیص این مشکل را ندارند و منفی هستند. فقط با آزمایش ژنتیک و بررسی ژن های HLA DQ می‌توان در مورد حساسیت به گلوتن نتیجه گیری کرد. با این حال، همه افراد مبتلا به حساسیت به گلوتن، حتی بدون اینکه علائمی داشته باشند، در معرض خطر عوارض بلندمدت قرار دارند. به همین دلیل اگر مشکلات درازمدتی در سلامتی خود، به ویژه در دستگاه گوارش می‌بینید، بهتر است برای بررسی حساسیت به گلوتن ژنتیکی اقدام کنید.

گلوتن چیست و چه مضراتی دارد

گلوتن نوعی پروتئین‌ موجود در برخی غلات خاص است که در تمام انواع گندم (از جمله دوروم، سمولینا) و همچنین در جو و چاودار یافت می‌شود. هر محصولی که با گندم و جو و آرد آن ها تهیه شود، مانند نان ساده، نان سبوس دار، کیک، پاستا و .. گلوتن دارد.

مصرف گلوتن برای افراد سالم نه تنها هیچ ضرری ندارد، بلکه جزئی از یک رژیم غذایی سالم است. مصرف غلات کامل مانند نان گندم کامل در افراد سالم، باعث کاهش خطر بیماری های قلبی، محافظت در برابر سرطان روده بزرگ و کمتر شدن التهاب در بدن می شود. اما برای برای کسانی که به بیماری سلیاک، آلرژی به گلوتن یا حساسیت به گلوتن دارند عوارض زیادی ایجاد می کند. پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن برای این افراد مهم است. اگر مطمئن نیستید که حساسیت به گلوتن دارید یا نه، باید آزمایش ژنتیک بدهید (بخش بعدی را ببینید)

چطور بفهمیم حساسیت به گلوتن داریم ؟ (علائم پنهان حساسیت به گلوتن یا سلیاک)

برخی از مشکلات و بیماری هایی که ممکن است نشان دهنده حساسیت به گلوتن باشد عبارتند از:

اضافه وزن زیاد یا کمبود وزن شدید
یبوست
یائسگی زودرس
ناباروری بدون دلیل
بی نظمی های قاعدگی
نقص مینای دندان
افسردگی و اضطراب
بیش فعالی-کمبود توجه (ADHD)
روده تحریک پذیر
نفخ و گاز معده
مشکلات حافظه و تمرکز (اختلال شناختی)
اسهال
افسردگی و اضطراب
خستگی
سردرد یا میگرن
کم‌خونی ناشی از کمبود آهن
اگزما، کهیر یا خارش پوست
درد مفاصل
نامرتب بودن سیکل های پریود
زخم‌های دهان و آفت
پوکی استخوان و نرمی استخوان
کاهش وزن یا افزایش وزن
رفلاکس اسید معده
درد استخوان یا مفاصل
اگزمای پوستی
بیماری‌های خود ایمنی مانند پزوریازیس و اندومتریوز
افزایش غیر قابل توضیح آنزیم‌های کبد
کم‌کاری تیروئید یا پرکاری تیروئید

بیشتر افراد هیچ وقت متوجه حساسیت به گلوتن خود نمی شوند و سال ها با این مشکلات زندگی می کنند.

ارتباط بین حساسیت به گلوتن و چاقی

گلوتن به خودی خود باعث چاقی نمی شود و برای افراد عادی که قصد کاهش وزن دارند، هیچ مشکلی ایجاد نمی کند. اما در کسانی که به گلوتن حساس هستند، این ماده می‌تواند با چاقی در ارتباط باشد. اگر مدت هاست برای کاهش وزن تلاش می کنید و نتیجه نمی گیرید، انجام آزمایش ژنتیک می تواند نشان دهد حساسیت به گلوتن دارید یا نه. اما گلوتن در کسانی که به آن حساسیت دارند چطور باعث چاقی و اضافه وزن می شود؟

۱ . مشکلات گوارشی: اگر گلوتن برای شما بد باشد و به مصرف آن ادامه دهید، ممکن است دچار یبوست مزمن یا ورم روده شوید که کهش وزن را سخت می‌کند.

۲. فعال شدن سیستم ایمنی: در حساسیت غیرسلیاکی به گلوتن (NCGS)، سیستم ایمنی بدن همیشه در حالت آماده‌باش قرار دارد. این فعال بودن دائم می‌تواند متابولیسم بدن را به هم بریزد و باعث اختلال در سوخت‌وساز شود.

۳. تغییر در باکتری‌های روده (میکروبیوم)

مصرف نان و خوراکی های دارای گلوتن در افراد حساس، ترکیب باکتری‌های مفید و مضر روده را که نقش مهمی در تنظیم وزن دارند به هم میریزد.

۴. تأثیر بر هورمون‌های گرسنگی و سیری

گلوتن ممکن است روی هورمون‌هایی مثل گرلین (هورمون گرسنگی) و لپتین (هورمون سیری) اثر بگذارد و احساس گرسنگی بیشتر ایجاد کند.

5. نفوذپذیری روده (اصطلاحاً نشت روده): در افراد حساس، گلوتن می‌تواند دیواره‌ی روده را کمی «شل» کند؛ یعنی باعث شود مولکول‌های ناخواسته وارد خون شوند. این موضوع باعث التهاب در کل بدن می‌شود.

بیشتر بدانید: آیا غذاهای بدون گلوتن سالم ترند؟

تست حساسیت به گلوتن و سلیاک با آزمایش ژنتیک

افراد مبتلا به بیماری سلیاک حامل یکی یا هر دو ژن HLA DQ2 و HLA DQ8 هستند، اما این ژن ها در ۲۵ تا ۳۰ درصد از جمعیت ایرانی هم دیده می‌شود. داشتن این ژن ها به معنای ابتلا به سلیاک یا اینکه در آینده به آن مبتلا خواهید شد، نیست. با این حال، اگر شما ناقل ژن HLA DQ باشید، خطر حساسیت به گلوتن و سلیاک برای شما بیشتر است .

از آنجایی که بیماری سلیاک ژنتیکی است، در خانواده‌ها هم دیده می‌شود. اعضای درجه یک خانواده (پدر و مادر، خواهر و برادر، فرزندان) که دارای ژنوتیپ مشابه فرد مبتلا به سلیاک در خانواده هستند، تا ۴۰ درصد خطر ابتلا به این بیماری را دارند. خطر کلی ابتلا به سلیاک زمانی که ژنوتیپ ناشناخته باشد، بین ۷ تا ۲۰ درصد است.

نتیجه منفی تست ژنتیک در ژن های HLA DQ، احتمال ابتلا به سلیاک رد می‌کند، بنابراین این می‌تواند اطلاعات ارزشمندی برای فرد باشد. ما انجام تست ژنتیک سلیاک را برای همه افراد، به ویژه کودکان، برای جلوگیری از آزمایش‌های غیرضروری در آینده توصیه می‌کنیم.

یکی از فاکتور های ارزشمندی که در تست تغذیه مای ژن مورد بررسی قرار می گیرد حساسیت به گلوتن و احتمال ابتلا به سلیاک است، برای کسب اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید 02188920257

اطلاعات بیشتر در مورد تست تغذیه

در آزمایش ژنتیک ژن‌های HLA-DQ را دارم، آیا به بیماری سلیاک مبتلا هستم؟

خیر. البته اگر آزمایش HLA-DQ شما مثبت است و یک یا چند مورد از علائمی که بالا ذکر شد را نیز دارید، مشورت با متخصص تغذیه برای تشخیص سلیاک بسیار مهم است.

برای افراد دارای نتیجه مثبت DQ که می‌خواهند میزان خطر ابتلا را بدانند، احتمال ابتلا به بیماری سلیاک در مقایسه با جمعیت عمومی به این ترتیب است: بالاترین خطر برای داشتن دو نسخه از DQ، سپس یک نسخه از DQ2.5 (بالا)، به دنبال آن DQ8 (متوسط).

به یاد داشته باشید، داشتن این ژن‌ها به معنای ابتلا به سلیاک نیست. برای کسی که بیماری ندارد اما تمایل به انجام آزمایش دارد، نتیجه‌ی مفید آزمایش DQ نتیجه‌ی منفی است، زیرا این نشان می‌دهد که به احتمال بسیار زیاد هرگز به بیماری سلیاک مبتلا نخواهید شد.

چه کسانی باید آزمایش ژنتیک سلیاک (HLA) انجام دهند؟

افرادی که مشکلات سلامتی دارند و دلیل آن پیدا نشده است.

نتیجه منفی: خبر خوب! نتیجه منفی با احتمال تقریبا ۹۹ درصد نشان می‌دهد که شما به بیماری سلیاک مبتلا نخواهید شد.

نتیجه مثبت: نتیجه مثبت به این معنی نیست که حتما سلیاک دارید. در صورت مثبت بودن آزمایش، فرد باید در صورت داشتن علائم، مراعات یک ماهه حذف گلوتن و در صورت نداشتن هیچ کدائم از علائم هر ۲ تا ۳ سال یکبار یا در صورت بروز هرگونه علائم، آزمایش آنتی‌بادی سلیاک را انجام دهد.

چه غذاهایی گلوتن دارند و گلوتن در چه غذاهایی است

هرچیزی که گندم و جو یا ترکیبات آن‌ها را دارد، مانند:

نان‌ها: شامل انواع نان نان‌های سنتی، نان جو، نان سبوس دار و نان پیتا (بجز نان هایی که روی آن نوشته شده باشد بدون گلوتن)
پاستا
کیک، کلوچه، و بیسکویت
شیرینی‌جات
گرانولا و غلات صبحانه
آردهای سوخاری
حلیم، سوپ جو و آش
نوشیدنی مالت (ماء الشعیر)

جایگزین گلوتن چیست ؟ غذاهای بدون گلوتن : بجای نان چه چیزی بخوریم

در صورتی که به دنبال جایگزین برای مواد غذایی حاوی گلوتن هستید، گزینه‌های متنوعی در اختیار دارید:

دانه‌ها و آردهای بدون گلوتن
کینوا: به صورت دانه یا آرد
برنج: به صورت دانه یا آرد
آرد سیب‌زمینی
آرد سویا
حبوبات، نخود و آرد نخودچی
ذرت: از آرد ذرت تا نان تاکو
ارزن
جو دوسر: فقط به شرطی که بدون گلوتن برچسب خورده باشد
محصولات آماده بدون گلوتن

نان‌های بدون گلوتن
شیرینی‌های بدون گلوتن
رول‌های بدون گلوتن و خوراکی‌های شیرین بدون گلوتن (این محصولات را در فروشگاه‌های تخصصی مواد غذایی رژیمی پیدا می‌کنید)

سبزیجات به عنوان جایگزین برای غذاهای حاوی گلوتن:
- کلم‌گل: به عنوان مثال به صورت پودر شده برای پایه پیتزا
- نودل کدو سبز و هویج: این سبزیجات را به صورت رشته‌ای برش داده و به عنوان جایگزین برای پاستا و نودل معمولی استفاده کنید.

طرز تهیه یک نان بدون گلوتن و کم کربوهیدرات خوشمزه

کلام آخر

حساسیت به گلوتن، اختلالی شایع است که می‌تواند عوارض مختلفی را از ناراحتی‌های گوارشی تا بیماری سلیاک به دنبال داشته باشد. تشخیص زودهنگام این حساسیت، کلید پیشگیری از عوارض و حفظ سلامتی شماست.

آزمایش ژنتیکی تغذیه مای ژن، راهکاری نوین و قابل اعتماد برای بررسی احتمال حساسیت به گلوتن ارائه می‌دهد. این تست با مزایایی همچون سهولت انجام، دقت بالا، سرعت و کمک به انتخاب رژیم غذایی مناسب، به شما کمک می‌کند تا از وضعیت خود آگاه شده و در صورت نیاز، اقدامات لازم را انجام دهید.